نظرسنجی از مردم تهران درباره سلامتی

مدیر طرح: شبنم چهره
همکاران: سیامک کفایی، زهرا ادریس آبادی، فریده درفشی، میترا زاغی، مصطفی کوچکی، سمیه گایگانی

پیشگفتار
در دوره‌ای که تقریبا همه افراد جامعه با بیماری‌های متفاوت و عجیب دست به گریبان اند، حضور افراد سالم در مطب پزشکان موضوعی دور از ذهن و تعجب برانگیز است. منظور از این دسته از افراد، کسانی است که نه تنها بیمار نیستند بلکه از سلامت کامل هم برخوردارند؛ کسانی که  بسیار بیشتر از دیگران نسبت به سلامتی خود حساسیت نشان می دهند و حفظ آن را مهم‌ترین اصل زندگی خود می‌دانند. البته کسانی که نگرانی وسواسی یا افراطی نسبت به سلامتی خود دارند، در اقلیت هستند.

 هر روزه بیش از هزاران همایش برگزار می شود یا تعداد بیشماری مقاله، کتاب و برنامه‌‌های رادیویی و تلویزیونی ارائه می‌شود تا روش‌های سلامت زیستن را به افراد جامعه بیاموزد. امروزه سلامتی و ارتقای آن به دلیل محوریت سلامت انسان در توسعه‌ی پایدار جوامع (به عنوان مهم‌ترین مولفه آن) در هریک از بخش‌های توسعه  به طور مستقیم و غیر مستقیم تاثیر‌گذار است.

سلامتی
بنابر تعریف سازمان جهانی بهداشت، "سلامتی" عبارت است از: برخورداری از رفاه کامل جسمی- روانی- اجتماعی و نه تنها نبود بیماری. در سال‌های اخیر توجه به ابعاد کیفی زندگی در بخش سلامت باعث شده تا شاخص‌های جدیدی برای ارزیابی سطح سلامت در جوامع توسعه یافته مطرح شوند. شاخص‌هایی که علاوه بر کاهش میزان مرگ و میر در جوامع، کاهش ناتوانی و آلام ناشی از بیماری را نیز مورد نظر قرار می‌دهند. از این‌رو سازمان جهانی بهداشت در تعریف اخیر خود تاکید بیشتری بر جنبه های فلسفی و روانی و چند بعدی بودن جنبه‌ی اجتماعی سلامتی دارد .

بنابراین انسان سالم, کسى است که از نظر جسمى و روانى در مسیر رشد و بهره‌ورى از استعدادها و توان‌هاى خویش قرار گرفته و موانع رشد روانى و جسمى، نقص، درد، ناراحتى شدید و افسردگى او را رنج ندهد.

عوامل تاثیرگذار بر سلامت
در جوامع مختلف عوامل متفاوتی بر سلامت افراد تاثیر می‌گذارد. عواملی که با توجه به سطح رفاه اجتماعی جوامع در نوسان است. به‌طورکلی ‌وراثت، محیط زیست، شیوه زندگی، رفتارهای بهداشتی، شرایط محیطی، کمیت و کیفیت ارائه  خدمات بهداشتی- درمانی و وضعیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه تاثیر مستقیم بر روند سلامت در جامعه دارد.
آنچه سلامت افراد را ارتقا می‌بخشد برخورداری از شیوه‌هایی است که سلامتی توامان جسم و روح را در پی‌ دارد.  برای این منظور باید به عوامل مختلفی توجه  کرد. مواردی چون: استفاده از رژیم های غذایی مناسب، ورزش کردن، اجتناب از تنش و استرس بیش از اندازه، شاد بودن، ذهن و جسم آرام داشتن، امیدواری و دورنمای ذهنی مثبت داشتن، محافظت در برابر آلودگی هوا و دوری از هر گونه مواد مخدر و ...

مردم در همه جا و در تمام طول زندگی خود با خطرات بیشماری مواجه می‌شوند که تهدید کننده سلامت آنان است. از جمله بیماری‌های واگیر و غیرواگیر، اختلالات وراثتی، آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا، حوادث، خشونت و بلایای طبیعی و ... . شناسایی و اولویت‌بندی عوامل خطر آفرین و تدوین راه‌کارهایی به منظور محافظت از مردم و کمک به آنان برای محافظت از خود، از وظایف مهم کارشناسان دولتی و غیر دولتی است. از آنجا که نحوه تامین منابع مالی نظام سلامت (برای مثال از طریق بیمه یا پرداخت وجه) و شیوه سازمان‌دهی این نظام بر هزینه ها و اثر بخشی مداخلات دست‌اندرکاران تاثیر می‌گذارد، دولت‌ها باید قادر به ارزیابی خطرات بوده و اثربخش‌ترین راه‌کارها را برای پیشگیری از تهدید کننده‌های سلامتی مردم انتخاب کنند.

امروزه در جوامع مختلف ابتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت رو به افزایش است. ناگفته نماند که تاکنون  برخی از خطرات مرتبط با بیماری ها کاهش داده شده است. ولی تغییرات مداوم در الگوهای مصرف به‌خصوص مصرف غذا، الکل،  دخانیات و مواد مخدر در گوشه و کنار جهان موجب تغییرات مشهود در شکل و میزان مقاومت بیماری‌ها در برابر داروها و شیوه های مختلف درمانی شده است.

ارتقای سلامت عمومی
 اصل اولیه ارتقای سلامت رعایت عدالت در دسترسی به خدمات و از وجوه مهم آن  جلب مشارکت های بین بخشی و مشارکت خود مردم در تامین ،حفظ و ارتقای سلامت جامعه است. در چند سال اخیر، موضوع توانمند سازی مردم در شناسایی مسائل مرتبط با سلامتی و عوامل خطر و تلاش برای ارتقای سلامتی از طریق مداخله نهادهای بین‌المللی مورد توجه کارشناسان بهداشت و سازمان‌های جهانی قرار گرفته است .

تا زمانی که مردم نتوانند عوامل موثر بر سلامت خود را شناسایی و کنترل کنند ‌تأمین و ارتقای سلامت به مفهوم کلی آن دست نیافتنی خواهد بود. به عبارت دیگر سلامت مردم و تامین عدالت در امر سلامت جامعه باید به دغدغه ای عمومی تبدیل شود زیرا تا زمانی که حمایت همه ارگان‌ها و مردم جلب و انگیزه لازم براى حمایت جمعی از سلامت شکل نگیرد، در این زمینه موفقیتی حاصل نخواهد شد. 

با توجه به مشکلات بهداشتی رایج، اولویت های اصلی را می توان به این شرح فهرست کرد:
برنامه ریزی در حوزه های پیشگیری و کنترل،
آموزش مراقبت‌های اولیه در زمینه ارتقای سلامت
اهرم‌های کنترل در این راستا با تامین غذا و تغذیه مناسب، برخورداری از آب سالم و فاضلاب مناسب، تنظیم خانواده، ایمن سازی علیه بیماری‌های عفونی مهم، پیشگیری و درمان مناسب بیماری‌های شایع، تامین داروهای ضروری و آماده سازی بستر مشارکت افزایش اعتماد به نفس عمومی  قابل اجرا است.

در این میان نقش "سبک زندگی" رایج در میان گروه‌های مختلف جامعه و مسایلی همچون فرهنگ‌، سنت‌ها،‌ باورها، ‌نگرش‌ها، ارزش‌ها و نوع درک مردم از مفهوم بهداشت که بطور مستقیم و یا غیرمستقیم در سلامتی کامل جامعه مؤثر است، نباید فراموش شوند. بنابراین واژه‌ ارتقای سلامت به مفهوم توانمندسازی مردم در شناخت عوامل مرتبط و تاثیرگذار بر سلامت فردی، اجتماعی است.

در کشور ما با توجه به جوان بودن جمعیت، ارتقای سلامت اجتماعی باید از طریق آموزش و تمرین مهارت های زندگی با عزم ملی و برنامه‌ریزی‌های همه جانبه صورت پذیرد. این برنامه‌ریزی بایستی با توجه به همه ابعاد سلامت فردی، اجتماعی، عاطفی، اخلاقی و شرایط جنسی، قومی و جغرافیایی انجام شود.  

مسائل اجتماعی مثل، فقر، گرسنگی و سواد از مهمترین عوامل تاثیرگذار بر سلامت آحاد اجتماع است. متاسفانه بیشترین خطرات تهدید کننده سلامت متوجه مستضعف ترین افراد جامعه است؛ کسانی که نوعا تحصیلات رسمی اندک و مشاغل سطح پایین و درآمد اندک دارند. به‌منظور کاستن از تاثیر عوامل تهدید کننده سلامت، باید تعادلی بین این عوامل و برنامه‌ای برای مقابله با آن‌ها تهیه شود. این امر از طریق مقابله مستقیم با فقر، توجه به خطرات تهدیدکننده سلامت در میان افراد مستضعف، رشد اقتصاد عمومی امکان پذیر است.

کلیات تحقیق
در این گزارش با به کارگیری نظرسنجی تلفنی و بدست آوردن آمارها، پردازش و تحلیل علمی آنها، سعی شده است تا به نظر پاسخ‌گویان در مورد میزان اهمیت سلامتی دست یافت. این گزارش حاصل جمع آوری پاسخ 1177نفر از مردم تهران به پرسشنامه تهیه شده توسط واحد نظرسنجی تلفنی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای موسسه همشهری است. این افراد به صورت تصادفی و بر اساس مراجعه به فهرست شماره تلفن ها (از 22000000 الی 88999999) انتخاب شدند. در این گزارش نظر کسانی که تمایل به پاسخ‌گویی به تمام پرسش های تحقیق را داشته اند، منعکس شده است.

اهداف  تحقیق
هدف از این تحقیق دستیابی به عوامل موثر در حفظ سلامتی از نظر پاسخ‌گویان و میزان اهمیت آنان نسبت به سلامتی خودشان است.

روش نظرسنجی
در این پژوهش، از نظرات عامه مردم به صورت تلفنی (نظرسنجی تلفنی) به روش پیمایشی و نمونه گیری تصادفی استفاده شده است. عددهای داخل جدول گرد شده است.

 جامعه نمونه
در این تحقیق نمونه آماری شامل 1177 نفر از مردم تهران است.  لازم به ذکر است که از این تعداد 35 درصد مرد و 65 درصد زن هستند.

زمان اجرای نظرسنجی
این نظرسنجی از تاریخ 12 تا 24 اردیبهشت  ماه 1387 توسط گروه نظرسنجی مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه ای روزنامه همشهری انجام شده است.

پرسش‌نامه نظرسنجی
1.  جنس؟         
2. سن؟      
3. تحصیلات؟
4. چقدر به سلامتی خود اهمیت می‌دهید؟
5. برای حفظ سلامتی‌تان چه می کنید؟
6. چه عواملی در حفظ سلامتی افراد مؤثر است؟ 
7. مسئول سلامتی آدما کیه؟ (خودشان یا افراد دیگر)
8. پول و رفاه تا چه حد در حفظ سلامتی مؤثر است؟
9. سلامتی جسم و روح از هم جداست؟
10. (در صورت بله) سلامتی جسم مهم‌تره یا سلامتی روح؟
11. برای سلامتی روحی چه کارهایی باید انجام داد؟
12. چه کسانی،‌ کدام نهادها ملزم به حفظ سلامتی مردم (جامعه) هستند؟
13. چه پیشنهادی برای حفظ سلامتی جامعه داری؟
14. خودتان را آدم سالمی می‌دانید؟        
  
چکیده:
 طرح نظرسنجی حاضر، ‌به منظور دست یافتن به نظر پاسخ‌گویان در مورد سلامتی به اجرا درآمده است. یافته های این طرح به قرار زیر است:
- 65 درصد از پاسخ‌گویان زن و 35 درصد مرد هستند.
- 17درصد پاسخ‌گویان در گروه سنی 30-26 سال قرار دارند.
- 39 درصد  از پاسخ‌گویان دارای مدرک تحصیلی دیپلم هستند.
- 80 درصد از پاسخ‌گویان به سلامتی خود زیاد اهمیت می‌دهند.
- 29 درصد از پاسخ‌گویان با ورزش کردن سلامتی خود را حفظ می‌کنند.  نتایج حاصله از روش‌های آماری حاکی از این است که جنسیت بر نحوه رفتار پاسخ‌گویان برای حفظ سلامتی خود تاثیر دارد، به‌طوری ‌که بیشتر مردان (37 درصد) با ورزش کردن و بیشتر زنان (27 درصد) با رژیم غذایی مناسب درصدد حفظ سلامتی شان هستند.
- به نظر 18 درصد از پاسخ‌گویان برخورداری از شرایط بهداشتی مناسب را  از عوامل موثر بر حفظ سلامتی افراد می‌دانند. نتایج حاصله از روش‌های آماری حاکی از این است که جنسیت بر نظر پاسخ‌گویان در مورد عوامل موثر بر حفظ سلامتی تاثیر دارد، به‌طوری ‌که بیشتر مردان (20 درصد) ورزش کردن و بیشتر زنان (19 درصد) رعایت بهداشت را از عوامل موثر بر حفظ سلامتی می دانند.
- 79 درصد از پاسخ‌گویان معتقداند هر کس مسئول سلامتی خود است.
 - به نظر بیشتر پاسخ‌گویان (42 درصد) پول و رفاه تاثیر خیلی زیادی بر حفظ سلامتی افراد دارد.
- به نظر بیشتر پاسخ‌گویان (73 درصد) سلامت جسم و روح را از هم جدا نمی‌دانند.
- از میان پاسخ‌گویانی که سلامتی جسم و روح را از هم جدا می‌دانند، 72 درصد سلامت روح را مهم‌تر می‌دانند.
- به نظر 37 درصد از پاسخ‌گویان با  برخورداری از آرامش و فکر آزاد می‌توان سلامت روح را حفظ کرد.
- 41 درصد از پاسخ‌گویان وزارت بهداشت و درمان را مسئول حفظ سلامت عمومی جامعه می دانند.
- پیشنهاد 24 درصد از پاسخ‌گویان برای حفظ سلامتی جامعه، بالا بردن رفاه عمومی است.
- 51 درصد از پاسخ‌گویان خودشان را فرد سالمی می‌دانند. نتایج حاصله از روش‌های آماری حاکی از این است که جنسیت بر تصور سلامتی افراد از خودشان تاثیر دارد، به‌طوری ‌که مردان بیشتر از زنان خود را سلامت می‌دانند.

جنس پاسخ‌گویان   
بر اساس جدول شماره 1، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 65 درصد  زن  و 35 درصد مرد  هستند.

جدول شماره 1- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس جنس

سن پاسخ‌گویان
جدول شماره 2، نشان دهنده توزیع جامعه آماری این تحقیق است. همان طور که مشاهده می‌شود بزرگ‌ترین گروه سنی در 1177 نفر پاسخ‌گوی این تحقیق را گروه سنی 26 تا 30 سال (17 درصد) و کوچک ترین گروه سنی را افراد 46 تا 50 سال ( 5 درصد) تشکیل می دهند.

جدول شماره 2- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس سن

سطح تحصیلات پاسخ‌گویان
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 3،  از میان 1177 نفر  پاسخ‌گو 39 درصد دیپلم و 4 درصد بی سواد هستند.

جدول شماره 3- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس میزان تحصیلات

تا چه حد به سلامتی خود اهمیت می‌دهید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره4، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو80 درصد به سلامتی خود زیاد اهمیت می‌دهند.

جدول شماره 4-  توزیع پاسخ‌گویان بر اساس میزان اهمیت به سلامتی

برای حفظ سلامتی‌ خود چه می کنید؟
    بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 5، از میان 1177نفر پاسخ‌گو 29 درصد با ورزش کردن سلامتی خود را حفظ می‌کنند.
 نتایج حاصله از روش‌های آماری حاکی از این است که جنسیت بر نحوه رفتار پاسخ‌گویان برای حفظ سلامتی خود تاثیر دارد، به‌طوری ‌که بیشتر مردان (37 درصد) با ورزش کردن و بیشتر زنان (27 درصد) با رژیم غذایی مناسب درصدد حفظ سلامتی شان هستند.

جدول شماره 5- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس کارهای موثر بر حفظ سلامتی افراد

 عوامل مؤثر بر حفظ سلامتی افراد
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره6، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 18 درصد برخورداری از شرایط بهداشتی مناسب را از عوامل موثر بر حفظ سلامتی افراد می‌دانند.
نتایج حاصله از روش‌های آماری حاکی از این است که جنسیت بر نظر پاسخ‌گویان در مورد عوامل موثر بر حفظ سلامتی تاثیر دارد، به‌طوری ‌که بیشتر مردان (20 درصد) ورزش کردن و بیشتر زنان (19 درصد) رعایت بهداشت را از عوامل موثر بر حفظ سلامتی افراد می دانند.

جدول شماره 6 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس عوامل موثر بر حفظ سلامتی افراد

مسئول سلامتی آدما کیه؟ (خودشان یا افراد دیگر)
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 7، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 79 درصد مسئول سلامتی هر فردی را، خود آن شخص می‌دانند.

جدول شماره 7 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس مسئول سلامتی آدما

پول و رفاه تا چه حد در حفظ سلامتی مؤثر است؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 8، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 42 درصد تاثیر پول و رفاه بر حفظ سلامتی افراد را خیلی زیادی بیان کرده‌اند.

جدول شماره 8 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس میزان تاثیر پول و رفاه بر سلامتی افراد

سلامتی جسم و روح از هم جداست؟
 بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 9،  از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 73 سلامت جسم و روح را از هم جدا نمی‌دانند.

جدول شماره 9 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس جدایی سلامت جسم و روح

سلامتی جسم مهم‌تره یا سلامتی روح؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 10، از میان 318 نفر پاسخ‌گویی که سلامت جسم و روح را از هم جدا می‌دانند، 72 درصد سلامت روح را مهم‌تر از سلامتی جسم می‌دانند.

جدول شماره 10 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس مهم‌تر بودن سلامتی جسم یا روح

برای حفظ سلامتی روحی چه کارهایی باید انجام داد؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 11، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو 37 درصد معتقد‌اند با  برخورداری از آرامش و فکر آزاد می‌توان سلامت روح را حفظ کرد.

جدول شماره 11 – توزیع پاسخ‌گویان بر اساس کارهای موثر بر حفظ سلامتی روح

چه کسانی،‌ کدام نهادها مسئول حفظ سلامتی مردم هستند؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 12، از میان 1177 نفر پاسخگو 41 درصد وزارت بهداشت و درمان پزشکی را مسئول حفظ سلامت مردم در جامعه می‌دانند.

جدول شماره  12- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس نهاد مسئول حفظ سلامتی مردم

چه پیشنهادی برای حفظ سلامتی جامعه دارید؟
بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 13، از میان 1177 نفر، پیشنهاد 24 درصد از پاسخ‌گویان برای حفظ سلامتی جامعه، بالا بردن سطح رفاه عمومی است.

جدول شماره 13- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس پیشنهاد برای حفظ سلامت جامعه

خودتان را آدم سالمی می‌دانید؟
 بر اساس آمار مندرج در جدول شماره 14، از میان 1177 نفر پاسخ‌گو اکثریت معادل 51 درصد خود را فرد سالمی می‌دانند.
 نتایج حاصله از روش‌های آماری حاکی از این است که جنسیت بر تصور سلامتی افراد از خودشان تاثیر دارد، به‌طوری ‌که مردان بیشتر از زنان خود را سلامت می‌دانند.

جدول شماره 14- توزیع پاسخ‌گویان بر اساس سلامت دانستن خود